صنایع دستی
هنرهای دستی
از میان تعاریفی که تاکنون از صنایع دستی (یا هنرهای صناعی، واژه پیشنهادی جایگزین “هنرهای دستی” توسط گروه هنرهای سنتی فرهنگستان هنر ) ارایه شده است. سه تعریف را میتوان معتبر دانست:
تعریف سوم
گروه هنرهای سنتی فرهنگستان هنر، واژه‌ی «هنرهای صناعی» را گویاتر و کامل تر از واژه‌ی «صنایع دستی» میداند و پس از ارایه‌ی تعریفی از هنرهای سنتی، برای هنرهای صناعی به عنوان زیرمجموعه مهمی از هنرهای سنتی تعریف ارایه داده است
تعریف دوم
صنایع دستی به مجموعه ای از «هنر – صنعت» ها اطلاق میشود که به طور عمده با استفاده از مواد اولیه‌ی بومی و انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید به کمک دست و ابزار دستی موجب تهیه و ساخت محصولاتی می شود که در هر واحد آن ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگر سازنده به نحوی تجلی یافته و همین عامل وجه تمایز اصلی این گونه محصولات از مصنوعات مشابه ماشینی و کارخانه ای است ( 1362 – گروهی از کارشناسان سازمان صنایع دستی ایران )
تعریف اول
صنایع دستی به آن رشته از صنایع اطلاق می شود که تمام یا قسمتی از مراحل ساخت فرآورده‌های آن با دست انجام گرفته و در چهارچوب فرهنگ و بینش‌های فلسفی، ذوق و هنر انسانهای هر منطقه با توجه به میراث‌های قومی آنان ساخته و پرداخته میشود.
هنرهای صناعی - صنایع دستی
بخشی از هنرهای سنتی است که با بهره گیری از فنون و مهارتهای متناسب و با قابلیت تکثیر غیر ماشینی در متن زندگی فردی و جمعی عرضه میشود.
هنرهای سنتی
با منشأ گرفتن از مبدأ واحد، محمل سیر و سلوکی فردی است که از طریق دریافت شهودی بر مبنای آدابی معنوی و به شیوه‌ی استاد و شاگردی انتقال می یابد و صورتی از تجلیات گوناگون زیبایی حقیقی را متناسب با شرایط زمانی و مکانی در اثر هنری متعین میسازد.
نگاهی به پیشینه صنایع دستی ایران
صنایع دستی ایران به عنوان یکی از قطب‌های اصلی صنایع دستی جهان – به همراه چین و هند دارای سابقه‌ی درخشان و پرپیشینه‌ای است. بی تردید استعداد و نیروی خلاقه و ابتکار ایرانیان و علاقه‌ی آنان به هنر و خلق آثار هنری، یکی از عوامل قوام و دوام صنایع دستی ایران بوده است
همان‌گونه که در قبل اشاره شد، شرایط زندگی و زیست محیطی، آداب و رسوم، اعتقادات و فرهنگ در به وجود آمدن صنایع‌دستی هر کشوری نقش اساسی دارند. با اندک توجهی به صنایع‌دستی ایران میتوان دریافت که نقوش ساده شده‌ی حیوانات و پرندگان و اشیاء بر سفال‌ها، گلیم‌ها و زیراندازها، نقوش بته جقه بر پارچه، نقش‌های انتزاعی اسلیمی و ختایی بر قالی، گچ‌بُری و کاشی‌کاری و … همگی تحت تاثیر فرهنگ‌های گوناگون در نقاط مختلف کشورمان پدیدار شده‌اند.
در ایران با وجود فرهنگ‌های پراکنده‌ی بسیار غنی و متفاوتی که در شهر و روستاها و در میان عشایر وجود دارد و همچنین با وجود شرایط آب و هوایی و زیست محیطی متفاوت، با گستردگی و وسعت رشته‌های صنایع‌دستی روبرو هستیم. این گستردگی و تنوع، طبقه‌بندی صنایع‌دستی را بسیار مشکل کرده است. به همین دلیل دسته‌بندی این صنایع بر اساس دیدگاه‌ها و نقطه نظرات گوناگون است و بر اساس رشته، مواد اولیه یا نوع مصرف و کاربرد آن متفاوت می‌باشد.
صنایع دستی می‌تواند هم حالت کارگاهی و هم حالت خانگی داشته باشد. همانند صنایع کوچک قابلیت استقرار در شهر و روستا را دارد، بدون نیاز به فن‌آوری پیشرفته و بیشتر متکی به تخصص‌های بومی و سنتی است و قسمت اعظم مواد اولیه مصرفی آن از داخل کشور و حتی به صورت بومی و محلی قابل تهیه می‌باشد. افزون بر این، صنایع‌دستی هر دو ویژگی مصرفی و هنری را داشته، برخوردار از بینش، ذوق، اندیشه و فرهنگ تولید‌کننده نیز هست و در مجموع میتوان آن را یک هنر-صنعت نامید. در گذشته هنر و صنعت دارای یک معنی بود و در واقع صنایع‌دستی بیانگر صنعت و هنر زمان خود بوده است.
سازمانهای بین المللی ذیربط با صنایع دستی
نظر به نقش و اهمیت صنایع دستی به ویژه به لحاظ فرهنگی و نیز این که صدها میلیون نفر در سراسر جهان با عنوان شغل اصلی یا شغل جنبی دست اندرکار کاربردی ترین هنر جهان هستند، از سال ۱۹۶۴ میلادی به این سو سازمان‌هایی برای حفظ و حراست از پرپیشینه ترین هنر دنیا تأسیس شده است که ذیلاً به معرفی آنها می پردازیم:
شورای جهانی صنایع دستی (World Crafts Council)
مرکز بین المللی ترویج صنایع دستی
انجمن ترویج و توسعه‌ی صنایع دستی AHPADA
مرکز مطالعات تاریخی، هنری و فرهنگی سازمان کنفرانس اسلامی IRCICA
Hits: 1752